Melisa Vardal – Günümüzün süratli tüketim çağında, cümbüş sanayisi de bu akımın bir kesimi hâline geldi. Konserler, şenlikler, milyonları peşinden sürükleyen devasa tertipler… Lakin bu ışıltılı dünyanın gerisinde, gezegenimiz nasıl bir fatura ödüyor? Karbon ayak izi, atıklar, güç tüketimi… Pekala, cümbüşten vazgeçmeden daha yeşil bir dünya mümkün mü? İşte bu sorunun karşılığını ararken, dünyanın dört bir yanında yükselen ‘yeşil konser/yeşil festival’ akımına göz atıyoruz.
Araştırmalar büyük bir müzik şenliğinin ortalama 100 bin ton karbondioksit salınımına neden olduğunu gösteriyor. Bu sayı, küçük bir kentin yıllık karbon ayak izine muadil. Dahası tonlarca atık, plastik bardaklar, çöpler… 2019’da İngiltere’deki Glastonbury Festivali’nde 500 bin plastik şişe toplandı ve 2 bin ton atık çöp alanlarına gitti. Birebir yıl Coachella Şenliği 107 ton atık üretti ve bunun yalnızca yüzde 20’si geri dönüştürüldü. Fakat 2023 yazında kâr emeli gütmeyen kuruluş A Greener Future (eski ismiyle A Greener Festival) tarafından yayınlanan bir rapor, şenlik karbon ayak izi konusundaki genel kanıların bilakis seyirci ulaşımının neden olduğu emisyonların oranının yüzde 80 değil ortalama yüzde 41 olarak olduğunu ortaya koyuyor. Seyirci, takım, sanatkarlar, yapım ve üçüncü taraf ulaşım dahil tüm seyahatler, bir şenliğin karbon ayak izinin ortalama yüzde 58’inden sorumluydu. İkinci en büyük emisyon kaynağı yüzde 35 ile yiyecek ve içecek üretim ile tüketimi. Raporda incelenen şenliklerde kişi başına düşen günlük ortalama karbon emisyonu 11 kg CO2e. Lakin bu kıymet, şenliğin büyüklüğüne nazaran değişiklik gösteriyor. 25 binden fazla kapasiteye sahip büyük şenliklerde kişi başına günlük ortalama emisyon 7 kg CO2e iken, daha küçük kapasiteli şenliklerde bu sayı 13.6 kg CO2e’ye kadar çıkabiliyor. Ancak tekrar de fazla kapasiteye sahip şenliklerin genel olarak daha büyük bir karbon ayak izine sahip olduğu vurgulanıyor.
Jet kullanımı
Neyse ki bu gidişata dur demek isteyenler de var. ‘Yeşil konser’ ve ‘yeşil festival’ kavramları son yıllarda giderek daha fazla ehemmiyet kazanıyor. İngiltere’nin esaslı müzik kümesi Massive Attack, Bristol Üniversitesi’ndeki Tyndall İklim Değişikliği Araştırma Merkezi ile iş birliği yaparak konserlerinin karbon ayak izini azaltmak için kapsamlı bir araştırma başlattı. 25 Ağustos’ta Bristol’da vereceği “Act 1.5” isimli konserle bu araştırmaların sonuçlarını pratiğe dökecek olan küme, yenilenebilir güç, geri dönüştürülebilir gereçler ve biyoyakıt üzere tahlilleri kullanarak ‘şimdiye kadar bu ölçekte sahnelenen en düşük karbonlu şov’u hedefliyor. Coldplay ise “Music of the Spheres” dünya turnesinde sürdürülebilirlik konusunda çığır açan adımlar attı. Konserlerde kullanılan elektriğin büyük bir kısmını kinetik güç üreten dans pistleri ve güneş gücüyle sağladılar. Bu sayede turnedeki karbon emisyonlarını bir evvelki çeşitlerine nazaran yüzde 50 oranında azaltmayı başardılar. Ayrıyeten her konser yerinde fiyatsız su dolum istasyonları kurarak plastik atık ölçüsünü azaltmaya çalıştılar. Billie Eilish de etraf dostu konserler düzenleme konusunda etkin rol oynayan sanatkarlardan biri. Eilish, 2022’deki “Happier Than Ever” dünya turnesinde hayranlarını sürdürülebilir ulaşım seçeneklerini kullanmaya teşvik etti ve konser yerlerinde geri dönüşüm noktaları oluşturdu. Ayrıyeten turnenin karbon ayak izini dengelemek için ağaç dikme projelerine dayanak verdi. Fakat, kimi ünlülerin özel jet kullanımları büyük tartışmalara yol açıyor. 2022 yılında Taylor Swift’in özel jetiyle 170’ten fazla uçuş yaparak 8 bin 293 ton karbondioksit salımı yapması büyük reaksiyon çekti. Bu sayı, ortalama bir insanın yıllık karbon ayak izinin yaklaşık 1.185 katına denk geliyor. Swift, karbon salınımını dengelemek için projelere yatırım yapacağını açıklasa da özel jet kullanımını sürdürmesi tenkitleri dindirmedi. Misal biçimde, Floyd Mayweather (7 bin 76 ton CO2), Jay-Z (6 bin 981 ton CO2), A-Rod (5 bin 342 ton CO2) ve öteki birçok ünlü isim de 2022’deki özel jet uçuşlarıyla dikkat çekti.
‘Başka Bir Dünya Mümkün’
Türkiye’de ‘yeşil festivaller’ şimdi emekleme etabında olsa da birtakım tertipler sürdürülebilirlik konusunda kıymetli adımlar atıyor. Bu alanda öncü kuruluşlardan biri olan İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV), düzenlediği şenliklerde çevresel etkiyi azaltmaya yönelik çeşitli uygulamalar hayata geçiriyor. İstanbul Müzik Şenliği Yöneticisi Efruz Çakırkaya şenliklerde karbon ayak izini nasıl azalttıklarını Milliyet okurları için anlattı: “2021’de 49. İstanbul Müzik Festivali’ni ‘Başka Bir Dünya Mümkün’ temasıyla iklim krizine dikkat çekerek, etrafa hassas, yeşil, geri dönüşüme ve sürdürülebilirliğe vurgu yapan bir programla sunduk. Açıkhava konserleri için özel bir sahne tasarlayıp ev tipi ışıklarla güç tüketimini azalttık. Şenlikte kullan-at materyalleri minimumda tuttuk, tüm şenlikte toplam yalnızca 150 metre kumaş ve halı kullandık. Şenlikte standart bir konserde ışık için harcadığımız güç standart bir fön makinesinin 1 saatlik çalışmasına denk. 2021 yılından bu yana konserlerin sonundan sanatkarlara verilen kesme çiçek buketleri kaldırarak, sanatkarlar ismine fidan bağışı yapmaya başladık. Son dört yıl içerisinde toplam 786 fidanın dikildiği bir şenlik ormanımız var.”