Eğer Güneş’in sesini duysaydık, sesi bir patlama üzere mi gelirdi yoksa kolay bir kalp atışı üzere mi? Ya da 150 milyon km uzaktan kükreyen bir fısıltı üzere mi? Güneş devasa boyutta ve Dünya’dan yaklaşık 100 kat daha geniş. Son vakitlerde da bilhassa faal; hatta o kadar ki, Güneş’teki patlamalar GPS’i bozabilir, irtibat sistemlerini zayıflatabilir ve auroralar meydana getirebilir. Pekala bu sessizliğin sebebi ne?
GÜNEŞ GÜRÜLTÜ ÇIKARTMAZ, ÇIKARTAMAZ
Popular Science Türkçe’nin yer verdiği soruların karşılıkları için aradığı ve Arizona Üniversitesinde çalışan gökbilimci Prof. Chris Impey, “Basit karşılık hayır, bizim için değil” diyor ve şu biçimde açıklıyor:
“Güneş gürültü yapmaz zira gürültü yahut sesin kendisini taşıyabileceği bir ortama muhtaçlığı vardır.”
Aslında, “Biz ve Güneş’in ortasındaki uzay neredeyse eksiksiz bir boşluktur, o yüzden ses buradan geçemez. Hasebiyle Güneş ne yaparsa yapsın, sesini bize iletmez.”
ABD Ulusal Hava ve Uzay Müzesinde gökbilim eğitmeni olarak çalışan Shauna Edson şöyle açıklıyor:
“Ses çok eğlencelidir. Bir basınç dalgasıdır. Bir şeyin içerisinden gitmesi gerekir. Kulaklarımız da bu basınç dalgalarını yorumlayarak onları beynimizin anlayabileceği bir sese çevirmek üzere adapte olmuştur.” Edson, insanların sesin nasıl çalıştığını başlarında canlandırmasına yardımcı olmak için onlardan sıra halinde dizilmiş topları düşünmelerini istediğini söylüyor.
“Bu sıranın sonundaki topu ittiğinizde, sonraki topa gerçek masraf ve bu topa toslar” diye açıklıyor Edson. “Daha sonra hepsi birbirine toslar. Bu toslama, sıra boyunca bir dalga halinde toptan topa devam eder. İşte sesin içerisinden geçtiği hava, sıvı yahut katı husus moleküllerine yaptığı şey de budur.” Uzayda ise bu moleküllerin “çok az ve birbirlerinden çok uzakta” olduğunu belirten Edson, “birini itseniz bile yakınlarda toslayacağı hiçbir şey yoktur, bu yüzden dalga devam edemez.”
O halde Güneş, uzayın boşluğu yüzünden bizim Dünya üzerinde değerlendirdiğimiz formda ses çıkaramıyor. Tekrar de ne kadar büyük ve güç dolu olduğu düşünüldüğünde, en azından sese benzeyen bir şey yapmıyor mu?
Impey, “Güneş’in salınım ve titreşimleri vardır” teklifinde bulunuyor, “dolayısıyla bir bakıma ses elementlerinin kimilerini içerisinde barındırıyor.” Lakin bu türlü olsa bile Güneş Dünya’ya nazaran çok büyük olduğundan, “içerisindeki bütün faaliyet inanılmaz derecede düşük frekanslıdır” diyor Impey. Başka bir sözle Güneş’in faaliyeti, insan kulaklarının algılamak üzere evrimleştiği tipten bir şey muhakkak değil. Hoş, pekala o vakit neden Stanford ve Johns Hopkins üniversitelerinin internette yayınladığı ses kliplerinde güneş rüzgarları ve salınımlarına ilişkin titreşimlerin duyulduğu belirtiliyor? İşte sonifikasyon ismi verilen şey burada devreye giriyor.
“Bu bilimde kullandığınız yere bağlı olarak hayli zekice bir fikir; bilhassa gökbilimde” diyor Impey. “Galaksi üzere uzaktaki bir olguyu yahut içine husus çeken bir kara deliği ya da Jüpiter’in atmosferik hareketlerini yahut Güneş’i alırsınız ve o alanda ortaya çıkan sinyalleri ses dalgalarına dönüştürür, böylelikle onları görsel olmayan bir biçimde anlarsınız.” Bu prosedür, bilim insanlarının bilgileri farklı formda temsil etmesine yardımcı oluyor fakat “fiziği de bir nevi yanlış temsil ediyor. Gerçek ses değiller.”
Impey sonifikasyonun, James Webb Uzay Teleskobu‘nun çektiği canlı renkli kızılötesi imaja telefonunuzun ekranından bakmaya benzediğini söylüyor. “Onlar gerçek renk değil zira tespit edilen o ışınım çıplak gözle görülemiyor.”
Sonifikasyona dönersek: “Hiçbir halde insan duyularına nazaran olmayan bir olguyu deneyimlemenin bir yolu” diye açıklıyor Impey.
Uzmanların bu üzere ham dataları yorumlamalarına yardımcı olması için sese yönelmesinin birtakım hoş sebepleri var. “Ses, insanların etraflarını manaya biçimlerinden biri” diyor Edson.
“Yağmur damlalarını yahut rüzgarın uğultusunu duyabiliriz ve bunun sonucunda dışarıya bakmamıza gerek kalmadan hava durumunu anlarız. Ambulans sirenleri duyarız ve yoldan çekilmemiz gerektiğini düşünürüz” diyor Edson. “Ancak ses birebir vakitte bir öğrenme biçimidir.” Bir tamircinin bir motoru dinleyip yahut bir hekimin bir kalbi dinleyip anormallikleri tespit etmeye çalışması üzere bilim insanları da bilgileri sese dönüştürüp ağırlaştırarak neler olduğunu çözmeye çalışıyor. Edson şöyle açıklıyor: “Yıllar uzunluğu meydana gelen değişimleri saniyeler ya da dakikalar içerisinde duyabilirsiniz, seste bazen olağanda fark etmeyeceğiniz örüntüler ortaya çıkar.”
Dünya üzere güneşimizin de kendi faaliyet döngüsü vardır. Üstelik son vakitlerde oldukça meşgul. “Şu an solar azamî ismini verdiğimiz bir dönemdeyiz” diyor Edson. “Bu yüzden bir sürü güneş lekesi var. Bir sürü püskürtü var. Genelde görmediğimiz yerlerde auroralar görüyoruz.”
Bu güneş lekesi datalarını sonifike ederseniz, “sese dönüştüğünde o 11 yıllık döngünün yükselme ve alçalmalarını duyabilirsiniz” diye açıklıyor Edson, “ve kulağa bir çeşit kalp atışı üzere geliyor.”