Türkiye’yi aylardır meşgul eden seçim maratonu, 28 Mayıs Pazar günü cumhurbaşkanı seçiminin ikinci çeşidi tamamlanınca sona erecek. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu arasında geçecek seçim yarışından zaferle çıkan isim, Türkiye’de finans piyasalarındaki dalgalanma ve iktisat siyasetleri açısından da belirleyici olacak.
Seçime günler kala Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) swap dahil net rezervlerinin 21 yıl sonra eksiye düşmesi, piyasadaki döviz meşakkati ve bankalardan dövizini çekmek isteyen vatandaşlara yaşatılan gecikmeler 29 Mayıs Pazartesi sabahından itibaren Türkiye’de bir “kur” tehlikesi yaşanabileceği tasalarına neden oluyor.
21 YIL SONRA NET REZERVLER EKSİDE
26 Mayıs Cuma günü prestijiyle bankalar ortası piyasada dolar kuru düzeyi 20 TL’nin üzerini görürken, Kapalıçarşı’da doların satış fiyatı 21,5 TL seviyesine kadar çıkmış durumda. Bu ortada Merkez Bankası rezervlerindeki düşüş ivmesi de devam ediyor. TCMB bilgilerine nazaran son iki haftada rezervlerde 12,5 milyar dolarlık düşüş gerçekleşirken, 19 Mayıs haftasında brüt rezervler 3,5 milyar dolar düşüşle 101,6 milyar dolara indi.
Rezervlerdeki gerileme son 2 ayda 25 milyar dolara ulaşırken, 19 Mayıs haftasında 21 yıl sonra birinci sefer net rezerv eksi 0,2 milyar dolar düzeyine geriledi. Swap hariç net rezervler ise 19 Mayıs haftasında eksi 60,3 milyar dolar oldu. Birebir devirde altın rezervi de 1,6 milyar dolarlık düşüşle 42 milyar 765 milyon dolara geriledi.
ESKİ MB BAŞEKONOMİŞTİ: İFLAS RİSKİ ARTIYOR
Rezervlerdeki bu erime ile birlikte, Erdoğan’ın kazanması halinde düşük faiz siyasetinin devam edeceğine dair açıklamaları, memleketler arası piyasalarda Türkiye iktisadına ait risk algısını artırıyor.
14 Mayıs’ın çabucak öncesinde 500 baz puanın altına gerileyen Türkiye’nin kredi risk primi (CDS) seçimin ikinci cinse kalması ve Erdoğan’ın ikinci tıp için daha avantajlı olduğuna dair yorumlar sonrasında 720 baz puana kadar çıkarak Ekim 2022’den beri en yüksek düzeyini gördü.
Geçtiğimiz günlerde toplumsal medya hesabından Türkiye’nin CDS puanındaki sert yükselişe işaret eden, eski Merkez Bankası Başekonomisti Prof. Dr. Hakan Kara, ortaya çıkan tablonun Türkiye için “iflas riski”ni artırdığını söyledi. Kara, “14 Mayıs sonrası Türkiye’nin CDS’i 494’ten 704’e yükseldi. Yani dış borcun ödenememe (iflas) mümkünlüğü kabaca yüzde 20’den yüzde 30’a çıktı” değerlendirmesinde bulundu.
DOLAR KURUNDA TELAŞLI BEKLEYİŞ
Yerli ve yabancı pek çok uzman, seçimlerin tamamlanmasının akabinde dolar kurundaki yükselişte hızlanma öngörüyor. Yapılan değerlendirmelere nazaran, 26 Mayıs Cuma günü 20 TL’yi aşan dolar kuru, yıl sonuna kadar 25 TL’nin üzerine çıkabilir.
Adını vermek istemeyen bir iş insanı, sandıktan kim çıkarsa çıksın Türkiye’nin önünde önemli bir döviz krizi olabileceğini belirtiyor. Bu iş insanına nazaran, kurlarla birlikte tekrar yükselişe geçecek enflasyon yatırım ortamını daha da yavaşlatacak ve işten çıkarmalar artacak.
YABANCILAR BORSA İSTANBUL’DAN ÇIKIYOR
Döviz piyasasından bu tehlike sinyalleri gelirken, borsa tarafında da kayıplar artmaya başladı. Borsa İstanbul BIST-100 Endeksi, Aralık 2022’deki 5 bin 500 düzeyinden 4 bin 500 düzeylerine kadar gerilerken, borsadaki yabancı yatırımcı oranı ise tarihi taban seviyeyi gördü.
10 yıl evvel yüzde 67’yi bulan borsada yabancı takas oranı 25 Mayıs prestijiyle yüzde 27,85 ile tüm vakitlerin en düşük düzeyine gerilemiş oldu. TCMB’nin haftalık menkul değer istatistiklerine nazaran yabancı yatırımcılar 5 Mayıs tarihinden bu yana Borsa İstanbul’da 1 milyar doları aşkın net pay satışı gerçekleştirdi.
MERKEZ FAİZE YENİDEN DOKUNMADI
Ekonomide tüm bu gelişmeler yaşanırken, TCMB Para Politikası Kurulu (PPK) 25 Mayıs Perşembe günü gerçekleştirdiği toplantıda siyaset faizini (bir hafta vadeli repo faiz oranı) Mayıs ayında da yüzde 8,5 düzeyinde sabit tuttu. Böylece faizdeki düzeyin değişmezliği dördüncü ayını tamamlamış oldu.
TCMB’den yapılan açıklamada, “Sanayi üretiminde yakalanan ivmenin ve istihdamdaki artış trendinin sürdürülmesi açısından finansal şartların destekleyici olması sarsıntı sonrasında daha da kıymetli hale gelmiştir. Bu çerçevede Şura, siyaset faizinin sabit tutulmasına karar vermiştir. Konsey, para siyaseti duruşunun fiyat istikrarı ve finansal istikrarı koruyarak zelzele sonrası gerekli toparlanmayı desteklemek için kâfi olduğu görüşündedir” denildi.
TÜİK: TÜKETİCİ İTİMADI İYİLEŞİYOR
Öte yandan Türkiye iktisadında yaşanan yüksek enflasyon, dış ticaret açığı, bütçe bozulması, döviz düşüncesi üzere sıkıntılara karşın, resmi datalar son bir yılda tüketici itimadında istikrarlı bir düzgünleşme yaşandığını öne sürüyor. Haziran 2022’de 63,4 düzeyine kadar düşen tüketici itimadı, son açıklanan Mayıs 2023 sonuçlarına nazaran 91,1’e kadar yükseldi. Bu düzey, Temmuz 2018’den bu yana görülen en yüksek düzey olarak kayıtlara geçti.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) iş birliği ile yürütülen “Tüketici Eğilim Anketi”nde yer alan Tüketici İtimat Endeksi’nin 100’den büyük olması tüketicinin iktisada inancında optimist durumu, 100’den küçük olması ise tüketici inancında karamsar durumu gösteriyor. Hasebiyle endeks hala “iyimser” düzeyin altında seyretse de, son bir yılda iktisatta yaşanan sıkıntılara bakıldığında, tüketici inancındaki yadsınamaz güzelleşmenin hangi münasebete dayandığı merak konusu.
LİDERLERİN İKTİSAT VAATLERİ
Cumhurbaşkanı seçimi ikinci cinse kalana kadar meydanların gündemini belirleyen ana bahis iktisat olmuştu. 14 Mayıs’tan sonra ise Sinan Oğan’ın aldığı oy oranı üzerinden milliyetçilik ve mülteci sorunu ön plana çıksa da, seçime bir iki gün kala Erdoğan’ın da Kılıçdaroğlu’nun da gündemi yeniden iktisat oldu.
Seçime iki gün kala kredi kartı faizlerini silme ve ana para tahsilatının 36 ay vadeye yayılacağı vaadinde bulunan Kılıçdaroğlu, ayrıyeten yeni bir emeklilik düzenlemesi yapacağı kelamı de verdi. Vatandaşlara gönderdiği SMS ile 2000 sonrası için emeklilik vaat eden Kılıçdaroğlu, “8 Eylül 1999’da sigortalı olan emekliliğe hak kazanıyor. Fakat bir gün sonrasında sigortalı olan tam 17 yıl sonra emekli olabiliyor. EYT’deki bu adaletsizliği bitireceğim” sözünü kullandı. Son günlerde Erdoğan da tekrar iktisat odaklı açıklamalar yaptı. Hükümetin seçim sonrasında emekli maaşlarında bir uygunlaştırma için hazırlıklara başladığı belirtilirken, Erdoğan Merkez Bankası’nın rezervlerine ait Körfez ülkelerinden gelen destekleyici sıcak paranın devam edeceğine işaret etti. (DW Türkçe)